• Verdacht sinds 2012, maar nog altijd niets bewezen

• ‘Megazaak Cornwall’ over mensenhandel en -smokkel

Door Dirk van der Meulen
Beide directeuren zien de afloop met vertrouwen tegemoet. In 2012 werden ze opgepakt en hun uitzendbureau voor Filipijnse matrozen in de binnenvaart moest door Justitie gedwongen drastisch inkrimpen. Drie jaar lang gebeurde er vrijwel niets. Tot het tweetal meerdere keren een door Justitie aangeboden miljoenenschikking weigerde. ‘We hebben het geld niet, nooit gehad en waarschijnlijk zullen we het ook nooit hebben’, zeggen ze. Het was hun kans om aan strafvervolging te ontkomen, maar dat is niet erg. Eerdere rechtszaken werden steeds in hun voordeel beslist. ‘Een rechtszaak is de enige manier om ons te kunnen verdedigen.’

In goed overleg

Ze werkten naar eigen overtuiging altijd als een verantwoordelijk werkgever in goed overleg met onder meer het UWV, dat zorgdroeg voor de noodzakelijke tewerkstellingsvergunningen volgens de Wet Arbeid Vreemdelingen. Ja, zeggen Lafeber en Kornet, er waren twee contracten, maar het Nederlandse contract was een aanvulling op het Filipijnse POEA-contract. ‘Dat stond er ook op en we zijn daar altijd open over geweest. Dat kon ook niet anders, want Nederland verlangt betaling van tenminste het minimumloon en het UWV controleerde de loonstroken bij de aanvraag van te verlengen tewerkstellingsvergunningen. Ook de Immigratie- en Naturalisatie-Dienst (IND) en diverse functionarissen van de arbeidsinspectie hebben dat gedaan. De kantoren van Gyron in Singapore en in Manilla zijn uitgebreid doorgelicht door auditors van de Stichting Normering Arbeid – zoals door de overheid aanbevolen.’

Aantijgingen door concurrenten, vakbond, Justitie en andere overheidsinstanties misten keer op keer bewijs. Minister Henk Kamp (destijds SZW) is eerder door de Raad van State teruggefloten toen hij een boete van 456.000 euro oplegde vanwege het ontbreken van tewerkstellingsvergunningen (die er wel bleken te zijn). In hetzelfde dossier bevond zich – volgens SZW – een overdaad aan bewijs van onderbetaling, maar de minister durfde het kennelijk niet aan daarop te beboeten.

Hoog ingezet

Maandag 18 april begint de rechtbank in Dordrecht met een (regie-)zitting aan behandeling van de ‘Megazaak Cornwall’, zoals die door het OM wordt genoemd.

In 2012 zette Justitie hoog in: de inval bij Gyron Crew was bijna live te zien op het NOS Journaal en de media werden uitvoerig geïnformeerd over de daaropvolgende arrestaties. Op vragen van Schuttevaer kwam de afgelopen jaren geen reactie van Justitie.

De directie van Gyron Crew staat nu terecht. Die was volgens de openbaar aanklager (Justitie) uit op het plegen van misdrijven als mensenhandel, mensensmokkel en het vervalsen van tewerkstellingsvergunningen in de periode tussen 2009 en 2012.

Gyron Crew begon in 2004 met het detacheren van Filipijnse bemanningsleden op Nederlandse binnenvaartschepen. Het concept, overgenomen uit de zeevaart, was volgens Kornet legaal en vooraf uitgebreid met alle instanties besproken. Binnenvaartondernemers zouden met een Filipijnse matroos niet per definitie goedkoper uit zijn dan met een Tsjechische of Poolse matroos, maar vooral op een stabielere beschikbaarheid van personeel kunnen rekenen. Binnenvaartorganisaties bevestigden dat buitenlandse matrozen nodig waren om in het bemanningstekort te voorzien, een situatie die overigens tot op de dag van vandaag bestaat.

Misstand

Schuttevaer heeft veel gepubliceerd over de tewerkstelling van Filipijnse matrozen. Dat leek eind 2008 een misstand, toen de vakbond Nautilus in de krant klaagde over onderbetaling en uitbuiting door Gyron Crew. Later beweerden concurrerende bureaus – Ocean Rivercontractors, Shipcrew en Gerwil – het beter te doen en wél volgens de wet. Jaloezie en meeliften op hun ‘uitvinding’, noemen Lafeber en Kornet dat.

Begin 2008 leek de aanval op Gyron Crew door ‘hogerhand’ te worden ingezet, met onderzoeken door SIOD, Arbeidsinspectie, Waterpolitie KLPD, UWV en Belastingdienst. ‘Wij werden slachtoffer van het politieke klimaat’, zegt Dolf Kornet. ‘De gedachte was dat werklozen het werk van de Filipijnen wel konden doen. Ik heb me wel altijd afgevraagd: ook als die werklozen niet waren opgeleid als matroos?’

Goedkoopste

Oceanriver Contractors, een concurrerende aanbieder die op de beurs Maritieme Industry adverteerde met ‘Bij Oceanriver moet je zijn, voor de goedkoopste Filipijn’, wierp zich in 2010 op als belangenbehartiger van vier naar hem overgelopen Filipijnen. Hij zei ze te helpen met het terugvorderen van bijna 80.000 euro achterstallig salaris op Gyron Crew. Maar die zaak liep uiteindelijk stuk voor het Gerechtshof in Den Bosch. Pro-deo advocaat mr A.C. Hansen van Avinci Advocaten had niet de volmachten om namens de matrozen te procederen, maar richtte volgens Lafeber en Kornet intussen wel ‘voor honderdduizenden euro’s schade’ aan.

De matrozen kwamen niet opdagen bij hoorzittingen. Op één na, die als getuige aan de kant van Gyron optrad. Hij was inmiddels weer in dienst van Gyron Crew getreden, omdat het aanbod van Oceanriver in werkelijkheid toch minder mooi bleek. Hij werkt nog steeds voor Gyron en tientallen anderen hebben zijn voorbeeld sindsdien gevolgd.

Pieter Aarnoudse, voormalig binnenvaartondernemer en bestuurslid van de Christelijke Bond van Ondernemers in de Binnenvaart (CBOB), bood tientallen schippers en matrozen van Gyron Crew een alternatief. Maar nadat Justitie de jacht op Gyron Crew opende, werd ook ShipCrew met 20 tot 30 werknemers aangepakt en opgedoekt, en begon ook voor Aarnoudse het lange wachten. Officier van Justitie mr Lars Stempher besloot 2,5 jaar later, in maart 2015, de strafzaak tegen hem te seponeren. Aarnoudse (‘bedrijf naar de knoppen en psychisch kapot’) beklaagde zich recent in dagblad Trouw (via Blendle, betaald) over de praktijken van Justitie.

Alleen Gerwil bleef in de luwte en buiten de publiciteit, maar kreeg wel te maken met boetes van SZW, omdat tewerkstellings­vergunningen werden gebruikt die op naam van Gyron stonden.

Filipijns-Rotterdamse ‘zwendelaar’ zat 120 dagen in voorarrest

ROTTERDAM In september 2009 waarschuwde de Rotterdamse afdeling van United Filipino Seafarers (UFS) voor zwendelpraktijken van ‘landgenoot’ Nicky D.:‘Filipino swindler preying on Filipine seafarers in the ports of The Netherlands’.

Dat hij in een vreemd land, in Nederland maar ook in België, het vertrouwen van Filipijnse bemanningen misbruikte werd D. door de Filipijnse gemeenschap zwaar aangerekend. Hij bood vaak aan boodschappen voor ze te doen, maar verdween met het geld zonder ooit een bestelling af te leveren. Zij schaamden zich om hun beklag te doen, wist Bob Ramirez van UFS. Op zijn aanwijzingen vatte de Rivierpolitie Rotterdam de man destijds al in de kraag, maar liet hem met een waarschuwing weer gaan.

D. werd in november 2014 alsnog aangehouden op verdenking van mensenhandel en uitbuiting van Filipijnse matrozen sinds 2009. De uitgebuite matrozen waren volgens de Inspectie SZW illegaal in Nederland. Zij waren door Gyron Crew aanvankelijk van alle benodigde papieren voorzien en toen die verlopen waren bleven ze op de Nederlandse binnenvaart (of bij D. thuis) hangen. De Filipijnen kwamen voor hulp en werk bij Dantes’ Stichting Philippines Seaman’s Welfare Foundation.

De Rotterdamse Filipijn pakte zijn landgenoten bankpasjes af en liet ze per maand 200 euro betalen voor huisvesting, ook al waren ze vaak maandenlang aan boord. De man genoot een uitkering van de Sociale Dienst in Rotterdam, maar zou volgens het Openbaar Ministerie (OM) intussen zo’n 33.000 euro zwart hebben bijverdiend met het uitbuiten van vijf landgenoten. Hij zat in afwachting van een rechtszitting 120 dagen in voorarrest.

Het OM eiste in januari 2016 anderhalf jaar gevangenisstraf (waarvan een jaar voorwaardelijk) tegen de toen 59-jarige Filipijn. Volgens zijn raadsvrouw was hij er ingeluisd door de vijf matrozen, die dachten hun verblijf in Nederland te kunnen rekken door aangifte tegen hem te doen. De rechtbank verwierp dat verweer.

Vanwege de huisvesting van illegalen voor onevenredig veel geld was volgens de rechtbank wel degelijk sprake van mensenhandel en uitbuiting, maar van de door Justitie ten laste gelegde arbeidsuitbuiting werd Nicky D. vrijgesproken.

De rechtbank veroordeelde hem uiteindelijk tot een taakstraf van 240 uur, die volledig in mindering werd gebracht op het voorarrest. Wel kreeg hij een voorwaardelijke gevangenisstraf van zes maanden met een proeftijd van drie jaar. De vijf gedupeerde matrozen werden met hun schadeclaims (totaal 32.000 euro) doorverwezen naar de burgerlijke rechter.