‘Vissers zijn huiverig geworden om rechtszaken te voeren na de verloren rechtszaak bij de Raad van State in 2017’, vertelt Kraak, die Brake als thuishaven heeft voor zijn pulskotter. ‘Het Klimaatakkoord van Parijs zorgde ervoor dat de aanleg van windmolenparken in een stroomversnelling kwam. Zelfs onderzoeksgebieden werden ineens als permanente gebieden aangestipt. Vergunningen werden sneller en sneller uitgegeven. Kan dit allemaal zomaar, denken wij vissers dan?’
Moedeloos
Hij en zijn collega’s worden er moedeloos van. ‘Overleven met een eigen bedrijf is zwaar. Vooral de pulsvisbedrijven hebben het nu zwaar’, legt Kraak uit. ‘Kijk, wij hebben nog een vergunning en we hebben redelijk flexibele schepen. Maar ik snap wel dat er minder energie is om nu nog op te staan voor onze toekomst.’
Kraak besloot daarom zelf in actie te komen. Hij ging onder meer onderzoek doen naar de effecten van windturbines op het zeeleven en maakte ook een website https://www.vissersvoorvrijezee.nl/. Daar opende hij vorig jaar een petitie, ‘maar die had niet de impact waarop we hadden gehoopt hadden’. ‘Dat komt ook omdat de overheid er een bepaalde agenda doorheen wil drukken’, filosofeert Kraak, die de mensen aan wal meer wil informeren over de ernstige situatie waarin de vissers zich bevinden. ‘Mensen denken te vaak: als het maar niet in mijn tuin is, dan is het goed. Maar óns leef- en werkgebied wordt nu gewoon ingenomen.’
In scheepvaartroutes
‘De burgers worden hier voor de gek gehouden. Wij zijn de dupe, maar ook de consument en andere zeevarenden. Die zee staat straks volgebouwd met windmolens. Vissers moeten dan op een kleiner gebied werken, en worden gedwongen in de scheepvaartroutes te gaan vissen.’
En wat de mensen volgens Kraak ook niet doorhebben, is dat de voedselvoorziening in het geding is door beperking van de visgebieden. ‘Terwijl wij zorgen voor de gezondste vis. Geen kweek, maar puur natuur.’
De windparken in de Noordzee worden volgens Kraak met zo’n geweld aangelegd dat alles in een straal van vier kilometer om de palen heen dood gaat. ‘Die palen hebben ook een doorsnede van 10 meter, als je er honderden van neerzet dan heeft dat effect op de structuur van de zeebodem.’ En zo zijn ook de vissen de dupe van deze duurzame trend: niet alleen de vissers kunnen er niet meer komen, ook de vissen verliezen hun habitat.
In balans
Kraak is er verbolgen over dat de juist visserij als een schadelijke activiteit wordt gezien. ‘De Noordzee heeft ons vissers nooit in de steek gelaten, dus waarom zouden wij die willen verwoesten? Als ik zo’n vis vang als hij vijf of zes jaar oud is en zijn levenscyclus is zeven jaar, wat maakt dat vissen dan zo erg?’
De vloot is bovendien al gehalveerd en er zijn alternatieve vismethoden bedacht. ‘De natuur is op zee in balans met zijn gebruikers. Als je daar nu dan een nieuwe gebruiker, de windparken, op loslaat, wat zijn dán de gevolgen?’
Maar alle goede bedoelingen ten spijt, bij de Nederlandse en Europese politiek vinden de vissers niet of nauwelijks gehoor. ‘Als wij met oplossingen komen, en dat gebeurt ook bij de boeren, dan worden die zo van tafel geveegd. Maar de politici snappen niet: de natuur is ons leven.’
Natuurorganisaties
De visserijsector had gehoopt dat natuurorganisaties zich eveneens zorgen zouden maken om de industrialisatie van de Noordzee. Maar daar is volgens Kraak niets van gebleken. ‘Je hoort hen er niet over. Die organisaties zien de verwoesting van de Noordzee gewoon als kans om extra natuurgebieden te krijgen ter compensatie.’
Kraak vreest dat uiteindelijk slechts 30% van de Noordzee als visgebied bruikbaar zal zijn. ‘Die natuuractivisten gooien wel stenen in de Oostzee, omdat er in natuurgebieden wordt gevist, maar maken zich geen zorgen om de effecten van windmolens. Dat noem ik een dubbele pet op hebben.
Kraak meent dat de ontwikkelingen in strijd zijn met verdragen van de Verenigde Naties. ‘Daarin staat gewoon dat kustbewoners die afhankelijk zijn van de visserij bepaalde rechten hebben. Visgronden moeten voor hen bereikbaar blijven. Maar nu blijkt dat lokale overheden daarmee kunnen doen wat ze willen’, verzucht Kraak. ‘Je mensenrechten vervallen gewoon. Onze manier van leven wordt al eeuwen overgedragen van generatie op generatie. Kan dat hier stoppen?’
Compromis
Is er dan wel een compromis mogelijk tussen de visserij en de windenergiesector? ‘In bepaalde gebieden willen we die parken gewoon niet hebben. Dat zijn leef- en paaigebieden, waar wij van afhankelijk zijn.’
Ook rond de totstandkoming van het Noordzee-akkoord tussen de verschillende belangengroeperingen zijn volgens Kraak fouten gemaakt. ‘Wij als vissers hadden hier best wat steviger in mogen staan. Wij spraken als actiegroep EMK ook met onze achterban. En die wil het zo niet. Er worden allerlei beloften gedaan. Maar dat volstaat niet. We willen alleen concrete afspraken maken.’
Niet opgeven
Om toch iets gedaan te krijgen is EMK nu bezig met een nieuwe inspraakronde bij het Europese Hof. ‘We zijn constant bezig met allerlei processen bij de Europese Unie.’
Wat kunnen de mensen aan wal doen om de vissers te helpen? ‘Volgend jaar stemmen tegen windmolens in zee. Kappen met die handel.’
Kraak ziet liever investeringen in kernenergie. ‘De miljarden die nu voor windenergie worden gebruikt, moeten we ook kunnen gebruiken voor nieuwe vormen van energie.’
De actiegroep EMK geeft de strijd tegen de veranderingen op de Noordzee ondertussen niet op. De argumenten zijn volgens Kraak ijzersterk. ‘We stapten vorig jaar nog naar de Europese Commissie. Daar werd men stil van ons verhaal. Maar uiteindelijk veranderde er niks. Zij slopen daar een uniek natuurgebied. Wij moeten aan allerlei eisen voldoen, wij willen op een duurzame manier vissen. Maar het pulsvissen wordt ons afgenomen. Daarom zijn wij ook zo gepikeerd. Onze toekomst wordt ons afgenomen.’
Pim Visser (VisNed)
Pim Visser, de voorman van VisNed, herkent zich niet in de kritiek van Dirk Kraak. ‘Ik heb aan de onderhandelingstafel gezeten namens 9 organisaties. De onderhandelingen zijn telkens teruggekoppeld naar de organisaties. En elke keer ging ik weer met ieders mandaat terug naar de tafel.’
‘Als Kraak zegt: ik ben er niet genoeg bij betrokken geweest, dan kan dat. Hij vist onder Duitse vlag en Duitsers zaten inderdaad niet aan tafel.’
Volgens Visser zijn er over de voortgang informerende stukken in nieuwsbrieven en vakbladen geweest. Over de uitkomsten zijn ledenvergaderingen georganiseerd. ‘Bij alle PO’s behalve PO Urk heeft 75 tot 95% van de leden voor gestemd. Als mensen vervolgens zeggen dat we het hebben weggegeven, dan is dat iets in de beleving van die mensen.’
Half miljard
Ook de bedragen die worden genoemd kloppen volgens de voorman niet. ‘Ja, er zijn sommen gemaakt, maar er is niet op een prijs ingezet’, verduidelijkt Visser. ‘Er zijn plannen gemaakt, die zijn besproken en het ministerie heeft die beprijsd.’
Visser is zeer teleurgesteld en erkent dat het uiteindelijke bedrag dat de Noordzeevissers hebben gekregen, 119 miljoen euro, onvoldoende is om alle plannen die de organisaties hadden uit te voeren. ‘Wat wij met de Kottervisie wilden realiseren, daar hebben wij nu te weinig budget voor.’
Verkenner
Toch is het proces voor hem nu klaar. ‘Op een gegeven moment is het gebeurd. Als de overheid zegt: dit is het, tot hier en niet verder. Dan kunnen de organisaties kiezen: instemmen met wat er ligt of niet.’
De Vissersbond en PO Urk gingen niet akkoord met het onderhandelingsresultaat, waardoor de sector niet kon tekenen voor het Noordzeeakkoord. Dat heeft minister Carola Schouten ertoe gebracht een externe verkenner, voormalig topambtenaar Tjibbe Joustra, te vragen het gesprek aan te gaan met de visserijsector om te kijken waarom de organisaties het niet met elkaar eens kunnen worden. ‘We gaan nu dus kijken wat dat oplevert’, aldus Visser.
Johan Nooitgedagt (Vissersbond)
Johan Nooitgedagt, voorzitter van de Nederlandse Vissersbond, is het grotendeels eens met de opinie van Dirk Kraak. ‘Het is wel overtrokken om te zeggen dat we niet voldoende betrokken zijn geweest, want ik en Pim Visser hebben bij alle vergaderingen gezeten. Maar bepaalde zaken kun je gewoon niet accepteren.’
Nooitgedagt is, net als Kraak, boos over de opoffering van visgronden aan windmolenparken en natuurgebieden. ‘De visser wordt eigenlijk dubbel genaaid zo. De windmolenparken moeten worden gecompenseerd, omdat ze slecht zijn voor de natuur, waardoor andere gebieden ook beschermde zones worden.’
Volgens Nooitgedagt biedt het huidige Noordzeeakkoord te weinig perspectief voor de vissers. ‘Vissers willen ook dat hun kinderen gewoon nog kunnen blijven vissen. Nu krijgen ze misschien geld voor een nieuwe kotter, maar hebben ze geen gebied om in te vissen.’
De Vissersbond kan niet akkoord gaan met de saneringsregeling zoals die is voorgelegd aan de vissers. De Vissersbond en PO Urk hebben dan ook niet ingestemd met het akkoord. ‘Wij zijn samen de meerderheid van de vissers en wij zijn tegen.’
De toegezegde 119 miljoen euro is ook volgens Nooitgedagt lang niet genoeg om de schade te dekken. ‘Pim Visser heeft destijds berekeningen gemaakt van 250 tot 400 miljoen. Wij kwamen aan een miljard.’
Nooitgedagt benadrukt dat het uiteindelijk niet om geld gaat. ‘Het gaat om perspectief, om mogelijkheden. We willen een steuntje van de overheid, een kantelpunt waarop alle vissers zeggen: dit akkoord kunnen we niet weigeren.’
De bond is nu in gesprek met verkenner Tjibbe Joustra. ‘Ik hoop dat het akkoord nog kan worden veranderd. Ik verdom het mee te werken aan de ondergang van de kottervloot.’