CEO Arnout Damen van Damen Shipyards: ‘Onze werven zijn onmisbaar voor Europa’

Als CEO staat Arnout Damen (54) sinds 2020 als derde generatie aan het roer van Damen Shipyards Group. Het familiebedrijf stamt uit 1927, telt momenteel zo’n 12.500 medewerkers in binnen- en buitenland en zette vorig jaar 3,1 miljard euro om. De grootste omzet ooit voor Damen, en een forse opsteker: de 10 jaar ervoor schommelde hij rond de twee miljard.

Belangrijkste oorzaken: de energietransitie vanwege de klimaatverandering en de oorlogszucht van Rusland. Gecombineerd met de economische dreiging van China, maken ze een florerende Europese scheepsbouwindustrie van levensbelang. Zowel economisch als militair.

Overleven

Wat het economische aspect betreft: bij zijn aantreden noemde Arnout verduurzaming de belangrijkste uitdaging voor het familiebedrijf, in zakenblad Management Scope. Bijna vijf jaar later bevestigt hij die stelling nogmaals. ‘Door stevige concurrentie uit vooral Zuidoost-Azië staat de maritieme sector in Nederland en in Europa onder druk. Alleen met innoveren en verduurzamen kunnen wij die slag overleven. We zijn nog echt technologisch koploper in de wereld.’

Na decennialange tegenwind heeft de Europese maritieme sector hierbij eindelijk de wind in de zeilen. Ook in Damens orderportefeuille bevinden zich steeds meer groene schepen, meldde de CEO afgelopen zomer bij zijn jaarverslag over 2023.

Technologisch loopt Europese sector wereldwijd aan kop

Die trend zet dit jaar door. ‘Er komt steeds meer vraag van reders.’ Redenen zoekt de topman in hun verantwoordelijkheidsbesef voor het welzijn van onze planeet. ‘Daarnaast helpt de toenemende druk vanuit overheden en andere regelgevende instanties natuurlijk.’ Zo hebben 173 landen in de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) van de Verenigde Naties zes jaar geleden afgesproken dat de CO2-uitstoot van de mondiale zeescheepvaart in 2050 70% lager is dan in 2008. De binnenvaartsector streeft in de zogeheten Green Deal naar een halvering van de CO2-productie in 2050 ten opzichte van 2015.

Huiver

Een pijnpunt voor de scheepsbouwer – en breder in de sector – vormt de huiver van banken om geld in innovatieve scheepsbouwprojecten te steken. ‘Als ze groene schepen gemakkelijker gaan financieren, zou dat de verduurzaming een gewenste boost geven.’

Maar wat maakt een schip groen? Damen: ‘Als het van bouw tot sloop zo min mogelijk schadelijke stoffen uitstoot. Door middel van duurzame aandrijving, zoals met elektromotoren of met methanol als brandstof. Maar je kunt ook kijken naar manieren om schepen minder brandstof te laten verbruiken.’

Zo presenteerde het bedrijf in 2019 het (samen met TU Delft ontwikkelde) Damen Air Cavity System. Het systeem zorgt voor ‘luchtsmering’, door onder de scheepsromp een laag lucht te pompen. ‘Dit vermindert de waterweerstand, waardoor schepen tot 7% brandstof besparen.’ De reductie valt hiermee in de praktijk overigens tegen: eerdere schattingen liepen op tot 15%.

Elektrische zeeschepen

De Duitse Reederei Gerdes uit Haren, net over de grens bij Emmen, plaatste onlangs een order bij Damen voor de bouw van een tweede Combi Freighter 3850; een seriematig gebouwde kustvaarder. Net als bij het eerste vrachtschip – nog in aanbouw – bestelde Gerdes een batterij-hybrideversie van de gewone Combi Freighter (CF). Deze coaster kan korte tijd volledig elektrisch varen. ‘Bijvoorbeeld in dichtbevolkte gebieden of havens.’

Als extra groene kenmerken van het jongste type CF 3850’s noemt Damen de mogelijkheid om de hoofdmotor te laten draaien op pure biodiesel (B100), gemaakt uit plantaardige olie en dierlijke vetten. Verder krijgt het vrachtschip windondersteuning van twee VentoFoils: hypermoderne aluminium hulpzeilen, geleverd door Econowind uit Zeewolde. Bovendien is de CF voorzien van een walstroomaansluiting. Vanaf 2030 wordt walstroom naar verwachting verplicht voor alle binnen Europa aangemeerde schepen. De grote zeehavens zijn hier nog druk mee bezig. Voor de binnenvaart is stekkeren al langer gebruikelijk.

Tekst gaat verder onder het beeld

Nieuwe standaard

De nieuwe generatie Combi Freighters ontwikkelde Damen samen met Gerdes Green, een Duits samenwerkingsverband van onder meer Reederei Gerdes, de koper van het schip. ‘Met deze schepen kunnen we ervaring opdoen met duurzame technologieën’, verklaarde topvrouw Nicole Gerdes van de rederij. ‘De lessen die we leren zullen ons helpen stap voor stap vooruitgang te boeken, in de richting van een CO2-neutrale vloot.’

Damen bouwt de hybride variant overigens niet exclusief voor Gerdes. Sterker, het bedrijf verwacht dat ze de komende jaren de nieuwe standaard wordt, in plaats van de nu nog populaire dieselversie.

Een Duitse subsidie van 1,1 miljoen euro van het nieuwbouwproject van beide shortsea-schepen betekende vorig jaar een welkome stimulans.
In Nederland tast het huidige kabinet ook in de buidel voor verduurzaming van de zeevaart. Voor komende jaren maakt het ministerie hiervoor 46 miljoen euro vrij. Hiermee wil het ministerie onder meer batterij-elektrisch varen in havengebieden en walstroomvoorzieningen in de zeevaart stimuleren. Die combinatie maakt zeeschepen vrijwel geheel emissieloos in de havens. Het voorgenomen beleid kan gunstig uitpakken voor Damen, bijvoorbeeld door meer orders van de doorontwikkelde CF 3850.

Beste uitvinding

Genoemde Combi Freighters bouwt Damen op één van zijn partnerwerven in Vietnam, Ba Son Shipyard. Maar de Damen-groep richt zich vooral op kleinere scheepsformaten. Momenteel scoort de bouwer met elektrische sleepboten. ‘Wij zijn wereldmarktleider op het gebied van sleepboten’, stelt Arnout Damen. ‘Het is dan ook niet gek dat we ook in de innovatieve ontwikkelingen hierin voorop willen lopen.’

Twee jaar terug leverde de scheepsbouwer het eerste elektrisch aangedreven exemplaar ter wereld: de Sparky. De boot, gebouwd voor de grootste containerhaven van Nieuw-Zeeland, in Auckland, haalde zelfs de lijst van ֨’De beste uitvindingen van 2022′, opgesteld door het invloedrijke Amerikaanse opinieblad Time. Elektrisch aangedreven sleepboten bouwt Damen op een eigen werf in Vietnam: Damen Song Cam.

Onderzeeboten

Afgelopen maart baalde de Gorinchemse scheepsbouwer stevig, toen een gedeelde defensieorder van liefst 5,6 miljard euro aan zijn neus voorbij ging. Het betrof de bouw van vier nieuwe onderzeeboten, waar Damen in het kielzog van de multi-industriële Zweedse fabrikant Saab al sinds 2015 op aasde. In plaats hiervan ging de Franse Naval Group er samen met scheepsbouwer IHC uit Kinderdijk mee vandoor.

Defensie liet de marinebouw-divisie Damen Naval overigens niet met lege handen staan. Kort vóór het besluit naar buiten kwam, noemde staatssecretaris Christophe van der Maat van Defensie van het kabinet-Rutte IV scheepsbouwer Damen uitdrukkelijk – een unicum, kennelijk alvast ter verzachting – als samenwerkingspartner bij de uitbreiding van onze nationale vloot, met zes multifunctionele marineschepen voor het transport van troepen en materieel in de komende acht tot 14 jaar. Hetzelfde gold voor de bouw van vier nieuwe luchtverdedigingsfregatten tussen 2034 en 2041, ter vervanging van de huidige. Momenteel gelden deze, tegen die tijd 30 jaar oude LCF’s van de zogeheten De Zeven Provinciën-klasse, als de meest geavanceerde schepen van de Koninklijke Marine.

Zowel Nederland als België gunden de scheepsbouwer vorig jaar al de bouw van in totaal vier nieuwe Anti Submarine Warfare-fregatten: twee ASW-fregatten per natie (bijna 1 miljard euro per stuk). De casco’s ervan bouwt Damen in Roemenië, de afbouw gebeurt in Nederland.

Tekst gaat verder onder het beeld

Hoofdrol

Volgens de nieuwe Defensienota klopt Nederland binnenkort bij Damen aan voor nog twee van deze ASW-fregatten, merkt Arnout Damen op. ‘En kort daarvoor koos de Duitse regering ons voor de bouw van twee extra F126-fregatten, boven op de vier die wij als hoofdaannemer al bouwen.’

De Duitse fregatten vervaardigt Damen Naval overigens geheel bij onze oosterburen. ‘We werken hiervoor samen met onze Duitse partners in Wolgast, Hamburg en Kiel.’

Over de koers van Defensie onder het huidige kabinet oordeelt de topman positief. ‘De Defensienota 2024 spreekt veel duidelijker dan voorheen over het belang van een innige samenwerking met de nationale industrie, voor het herstel van de militaire capaciteit van Nederland. De overheid wil hierbij onder meer de private marinebouw de komende tijd betere projectvoorwaarden bieden. Hierdoor kunnen we daadwerkelijk het herstel van de marinevloot intensiveren en versnellen.’

Damen verwacht daarin een hoofdrol te zullen spelen. ‘Maar ook andere werven zullen daarbij worden betrokken.’ In elk geval kreeg Damen enkele weken geleden nog een order voor twee multifunctionele ondersteuningsvaartuigen – met zicht op meer – voorzien van onder meer Israëlische raketsystemen.

Broodnodig

De komende jaren kan Damen nog meer orders uit Den Haag verwachten. Zo verankert het kabinet voor het eerst wettelijk de NAVO-norm van 2% voor het defensiebudget. Belangrijkste oorzaak: de geopolitieke situatie door onder meer de Russische dreiging. ‘Hierdoor ontstaat een stabiele investeringsruimte om de krijgsmacht en dus ook de Koninklijke Marine te versterken’, constateert Damen. ‘En dat is broodnodig.’ Sterker, die 2% is nog te weinig, volgens onder meer oud-generaal Mart de Kruif.

De Defensienota 2024 spreekt veel duidelijker over innige samenwerking met de sector

Andere NAVO-landen weten Damen eveneens te vinden: naast de al genoemde Belgische en Duitse fregatten bouwt Damen momenteel voor Portugal een kleinschalig (multifunctioneel) vliegdekschip, om zowel vliegende als onderwaterdrones te lanceren.

Verder bouwt Damen sinds 2022 een serie van zes ijsbrekende sleepboten voor de Zweedse marine en nam de Britse marine vorig jaar een experimenteel ondersteuningsvaartuig van Damen in gebruik. Een recente (eerste) order van de Litouwse marine voor een havensleepboot zet het aantal NAVO-klanten van Damen op zeven.

Belang ‘eigen’ werven

Hoe belangrijk de Nederlandse overheid Damen Shipyards vindt, bleek vorige maand nog. De provincie en het Rijk veegden toen plannen voor de bouw van onder meer bijna 10.000 woningen in Amsterdam-Noord van tafel. De reden: op de beoogde locatie ligt een reparatiewerf van Damen. Die dreigde bij de uitvoering van het bouwplan te moeten verdwijnen. Het stadsbestuur zette die plannen door zonder dat de werf uitzicht kreeg op een alternatieve locatie.

Zodra het kabinet-Schoof hier lucht van kreeg, verzocht het de provincie Noord-Holland om de locatie op de noordelijke IJ-oever als ‘industrieterrein van provinciaal belang’ te bestempelen. Tot woede van de gemeente Amsterdam voldeed de provincie aan dit verzoek. Reden: de maritieme maakindustrie speelt volgens het Rijk een cruciale rol in de bescherming van nationale vitale belangen, economische veiligheid en strategische autonomie ‘vanwege toenemende geopolitieke onrust en maritieme dreigingen’.

Vier jaar geleden greep de staat ook actief in bij een dreigend faillissement van de enige andere overgebleven grote scheepsbouwer van ons land, Royal IHC in Kinderdijk.
Als de betrokken partijen – Rijk, provincie, Amsterdam en Damen – alsnog een geschikte oplossing vinden, kan het bouwplan overigens weer de ijskast uit. Maar een verhuizing van Damen zal in elk geval forse financiële steun van de gemeente en het Rijk vergen, meldde directeur Tjeerd Schulting van Damen Shiprepair Amsterdam 20 september in het FD.