In Weekblad Schuttevaer van 22 oktober 2011 stond het artikel ‘Acties tegen treiteren in de Scheepvaart’. Uit een onderzoek van vakbond (Nautilus) bleek dat 43% van de werknemers in de scheepvaart ooit is geconfronteerd met pesterijen, discriminatie of intimidatie. Een verontrustende gedachte.
Al 10 jaar maak ik, in opdracht van Arbode Maritiem, de zogeheten Risico Inventarisatie & Evaluatie rapporten (RI&E) voor de scheepvaart. In het kader van deze RI&E’s wordt aan bemanningsleden verzocht een vragenlijst in te vullen. Deze vragenlijst geeft aan hoe de bemanningsleden hun werk en leven aan boord ervaren. Een aantal vragen gaat over de sociale relaties aan boord en over de gedragsnormen. De uitkomsten worden verwerkt in het RI&E-rapport.

In deze 10 jaar heb ik zo’n  150 schepen bezocht, voornamelijk zeevaart, en ongeveer van 1000 opvarenden de antwoorden uit de vragenlijsten bekeken en bestudeerd. Het percentage dat was geconfronteerd met pesterijen, discriminatie of intimidatie, had ik op grond van mijn ervaring, ruwweg geschat op 10%. Een groot verschil met de 43% van het Nautilus-onderzoek. Voor mij aanleiding om het om het betreffende onderzoek van Nautilus nader te bekijken.

Bevindingen

Werkwijze: de vragen voor het onderzoek zijn in 2010 geplaatst op de website van Nautilus International (http://www.nautilusint.org/). 539 leden van Nautilus International hebben de vragen beantwoord.

Kanttekening: Nautilus International is een werknemersorganisatie in de scheepvaart voor een potentieel van 24.000 deelnemers. Het percentage dat de vragen heeft beantwoord is dan ongeveer 2,25 %. De resultaten van het onderzoek zijn gebaseerd op de beantwoording van de vragen. Maar deze respondenten voldoen niet aan de eisen van een correcte steekproef. Er is sprake van voorselectie: alleen leden van Nautilus en de deelnemers hadden de keus mee te doen. Hadden alleen deelnemers meegedaan die allen pestgedrag hadden ondervonden, dan had het percentage wel 100% kunnen zijn. Een steekproef uit een populatie dient andersom te werken; de onderzoeker kiest de deelnemers aselect. Bij een aselecte steekproef is de keuze niet bepaald door het te onderzoeken kenmerk (pestgedrag).

Opvallend was dat 24% (130 respondenten) van de respondenten werkte op een offshorevaartuig. Ook dit duidt op een aselecte steekproef. Offshoreschepen maken niet voor 24% deel uit van de vloot.  Het is dan ook de vraag of de deelnemende respondenten voldoende representatief zijn voor de groep werknemers in de scheepvaart.

De vraagstelling: ‘In de afgelopen vijf jaar heeft u ??persoonlijk enige vorm van pesten, discriminatie of intimidatie op het werk ervaren?’ Door 43% (232 respondenten) werd deze vraag met ‘ja’ beantwoord.

Kanttekening: Vijf jaar is een keuze. Maar hoe langer het gekozen tijdvak, hoe hoger het percentage zal zijn. De Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) hanteert een periode van 12 maanden.

Conclusie: het betreffende artikel in Schuttevaer geeft geen juist beeld van pestgedrag in de scheepvaart. Het onderzoek voldoet onvoldoende aan de eisen van een goed onderzoek.

In een telefonische reactie op het bovenstaande, reageerde Marcel van den Broek in zijn functie van Assistent General Secretary van Nautilus International, als volgt: het betreffende artikel in Schuttevaer was niet geplaatst op verzoek van Nautilus International. Journalisten citeren selectief uit de gegevens van het onderzoek en vermelden niet dat er ook positieve reacties zijn. Ook is het onderzoek niet bedoeld als wetenschappelijk verantwoord onderzoek, maar bedoeld als een oriëntatie over hetgeen wat leeft onder de leden.

Drs. ing. Frits Stakelbeek

Maritiem A&O psycholoog

Van Riebeek Instituut