Moeten we ons zorgen maken over klimaatverandering en de bevaarbaarheid van de Rijn? Volgens deskundigen wel, maar is het ook echt zo? Op grond van de extreme laag waterperiode in 2018 zijn overheden en verladers in Duitsland zelfs zo geschrokken, dat op dit moment een noodplan wordt ontwikkeld. Hierbij wordt gekeken of en hoe weg- en spoorvervoer tijdens extreem laag water het binnenvaarttransport kunnen overnemen. Laten we ze maar uit de droom helpen; dat kan niet! Uitgesloten!
75% van de Europese binnenvloot vaart op Rijn
Maar natuurlijk is er alle reden om klimaatverandering serieus te nemen. De temperatuur stijgt, de Rijn verandert van gletsjer- naar regenrivier en waterstanden worden dus grilliger. En omdat 75% van de Europese binnenvloot op de Rijn vaart, bepaalt deze rivier hoe onze vloot eruit ziet.
De meeste schippers krijgen al een glimlach bij de gedachte, want tijdens laag water worden de hoogste vrachten gemaakt. Maar dit is erg kortzichtig. Ik heb al een verlader gesproken die, omdat in 2018 tonnen extra laagwatertoeslag moest worden betaald, om die reden helemaal geen binnenvaart meer gebruikt. Voor grote industriële complexen langs de Rijn is het uitgesloten dat zij enige dagen of weken verstoken zouden blijven van grondstoffenaanvoer. Als het echt zover zou komen leggen ze in Duitsland echt gewoon weer een nieuwe spoorlijn aan (of misschien ligt die er al). Alle reden dus om het serieus te nemen.
Normaal staat er in de Rijn gemiddeld zo’n 4 meter water en kunnen we makkelijk onze schepen op 3,5 meter afladen. Extreem laag water voor de scheepvaart begint bij een waterdiepte van minder dan 2 meter en kwam denk ik voorheen eens in de zoveel jaar gedurende één tot twee weken voor. In de ogen van sommige deskundigen is de rivier dan al praktisch onbevaarbaar, maar dat is natuurlijk niet zo. Het is soms best ingewikkeld, maar het merendeel van de schepen vaart gewoon door, maar neemt nog maar de helft van de lading mee.
Nu komen de grotere diepe enkelschroefsschepen van de afgelopen twintig jaar eigenlijk al in de problemen vanaf waterstanden van minder dan 1,80 meter vaardiepte (vooral vanwege de omvang van de schroef en de manoeuvreerbaarheid). Bij extreem laag water nemen oudere schepen hun plaats in die nog kunnen blijven doorvaren tot een waterdiepte van ongeveer 1,50 meter.
Mijn stelling is dat wanneer dit eens in de vijf of acht jaar gebeurt, zoals vroeger, er niets aan de hand is. Maar wanneer dit meer regel dan uitzondering gaat worden gaan verladers zich achter de oren krabben en naar alternatieven omzien. Want laag water kost verladers tonnen extra. Maar ook: wie in de toekomst in staat is om de waterstanden op de Rijn het meest betrouwbaar te voorspellen kan geld verdienen (Covadem!).
Het meest zwarte scenario is dat over dertig jaar jaarlijks extreme laagwaterperiodes voorkomen en dat dit enkele weken duurt (dat kwam vóór 1960 overigens ook regelmatig voor en daarna steeds minder! – zie kaartje). Daarom is het mode om nu speciale laagwaterschepen te bouwen. Dat schip is nog steeds een heel diep schip (want nog steeds is negen maanden sprake van gemiddeld of hogere waterstanden), maar er ontstaat behoefte aan schepen die ook tijdens laag water langer kunnen doorvaren (manoeuvreerbaar blijven) en toch nog relatief veel lading meenemen.
Maar de vraag is of dat voldoende is. Gezien het economisch belang van de Noordzeehavens en de industrie in het Duitse achterland zouden we echt ons uiterste best moeten doen om de Rijn goed bevaarbaar te houden. Meer spaarbekkens bovenstrooms aanleggen of nadenken over stuwen in de Rijn zou verstandig zijn.
Want als het echt nodig zou zijn om stuwen in de Rijn te gaan bouwen hebben we tien jaar nodig om de wereld daarvan te overtuigen (en de miljarden daarvoor beschikbaar te krijgen). En waarschijnlijk nog tien jaar voordat de spa voor de eerste stuw de grond in gaat. Dus moeten we er nu ongeveer mee beginnen als we nog op tijd willen zijn. Goed om er eens wat beter naar te kijken.
Lees ook:
Elke dag, nu al ongeveer twaalfduizend keer in totaal, zit hij met zijn boekje en noteert hij 19 waterstanden en markeert hij waar nodig. Of het hoog- of laagwater is. Operational Manager Louis Bosman van Interrijn houdt zo sinds 1990 iedere dag onder andere alle waterstanden bij van de Rijn.
Laagwater: het nieuwe normaal?
Laagwater is van alle tijden. Soms daalt het waterpeil echter zover dat een andere vervoersmodaliteit moet worden gezocht. Deze vorm van aanboduitval is funest voor de binnenvaart en een zeer zorgelijke ontwikkeling. Op 11 maart organiseren Schuttevaer & Nieuwsblad Transport daarom het Laagwater Event.